KOONJAN

Punjabi Poetry & Poetical Anecdotes
by
Kanwaljit Dhudike
18, GNE Campus, Ludhiana- 6 (Punjab)
Phone : 098141-35151, 91-161-2495151
e-mail : kjitsingh@gmail.com
Website : www.kanwaljitsingh.org
www.artpunjab.com

ਇਹ ਕਾਵਿ ਕਥਾਵਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਕਰਤਾ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਐਮ ਪੀ 3 ਫਾਈਲਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੁਣਨ ਲਈ www.kanwaljitsingh.org 'ਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।

Title & Art Work By the Author
Based on Punjabi Phulkari Folk Art Style

©Author 2009
Sole Distributors
Lokgeet Parkashan
S.C.O. 26-27, Sector 34 A, Chandigarh-160022 India
Ph. 0172-5077427, 5077428
Punjabi Bhawan Ludhiana-98154-71219

Type Setting & Design ekammultimedia@gmail.com

Printed & bound at Unistar Books (Printed Unit)
11-A, Industrial Area, Phase-2, Chandigarh (India)
98154-71219

Published by :
Saraknama Parkashan
Nachattar Singh Dhaliwal Bhawan, Moga. Ph. 98147-83069

ਕੂੰਜਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਪ੍ਰੋ. ਕੰਵਲਜੀਤ ਢੁੱਡੀਕੇ ਬਾਰੇ

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ
ਕਲਾ :
ਕਵਿਤਾ ਅਧਾਰਿਤ ਫੋਟੋ ਸਲਾਈਡ ਸ਼ੋਅ :
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਰੁੱਤਾਂ, 1989 (ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਕਲਾ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਨਵਾਂ ਤਜਰਬਾ)
ਚਲੋ ਚਾਨਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, 1998
ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਫਿਰ ਖਿੜ ਪਏ ਨੇ, ਅਪ੍ਰੈਲ 1999
ਬੁੱਢਾ ਬਿਰਖ ਤੈਨੂੰ ਅਰਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, 2008
ਫੋਟੋ ਨੁਮਾਇਸ਼ਾਂ :
ਫਰੋਜ਼ਨ ਫਰੇਮਜ਼ (ਨਾਰਥ ਜ਼ੋਨ ਕਲਚਰਲ ਸੈਂਟਰ ਵਲੋਂ-ਲੁਧਿਆਣਾ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ) 1997
ਮੇਰੀ ਧਰਤੀ ਮੇਰੇ ਲੋਕ (ਟੋਰਾਂਟੋ, ਸਰੀ, ਵੈਨਕੂਵਰ) 2000
ਨੱਚਣ ਕੁੱਦਣ ਮਨ ਕਾ ਚਾਓ (ਲੁਧਿਆਣਾ) 2004
ਮੇਰੀ ਧਰਤੀ ਮੇਰੇ ਲੋਕ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ (ਪਟਿਆਲਾ) 2008
ਨੇਚਰ ਸਕੇਪਸ (ਆਰਟ ਪੰਜਾਬ ਗੈਲਰੀ, ਜਲੰਧਰ) 2009
ਸਾਹਿਤ :
ਬਿਨਾਂ ਪਤੇ ਵਾਲਾ ਖਤ (ਨਜ਼ਮਾਂ) 1997
ਕਿੱਸੇ ਤਿਤਰੂ ਦੇ
ਨਿੱਕੀ ਗੱਲ ਵੱਡੀ ਗੱਲ
(ਦੋਵੇਂ ਲੜੀਵਾਰ ਕਾਲਮ-ਟੋਰਾਂਟੋ, ਅਡਮੰਟਨ, ਸਿਡਨੀ ਦੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਲਈ) 2004 ਤੋਂ
ਸਨਮਾਨ :
ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਐਵਾਰਡ (ਕਲਾ) 2007
ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕੈਡਮੀ ਐਵਾਰਡ (ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ) 1997
ਸਰਵੋਤਮ ਭਾਰਤੀ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਐਵਾਰਡ, ਇੰਡੀਅਨ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ 2004
ਐਸੋਸੀਏਟਸ਼ਿਪ ਭਾਰਤੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਕਾਊਂਸਲ 2009
ਕਿੱਤਾ :
ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ ਵਿਖੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਇੰਜ. ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਅਸਿਸਟੈਂਟ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ।
ਪੰਜਾਬੀ ਲਈ ਯੋਗਦਾਨ :
ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਜਲੰਧਰ ਤੇ ਨਿਊਜ਼ ਰੀਡਰ 1989 ਤੋਂ
ਕਨੇਡਾ ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿਚ ਖਬਰਾਂ ਅਤੇ ਰਿਪੋਰਟਾਂ।
ਕਨੇਡਾ ਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਲਈ ਸੰਪਾਦਨਾ (ਆਨਰੇਰੀ)।
www.punjabsports.com : ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਆਨਲਾਈਨ ਖੇਡ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ।

ਮੋਰ ਕੂੰਜਾਂ ਨੂੰ ਆਖਦੇ
ਥੋਡੀ ਰਹਿੰਦੀ ਨਿੱਤ ਤਿਆਰੀ
ਜਾਂ ਕੂੰਜੋ, ਥੋਡਾ ਦੇਸ ਕੁਚੱਜੜਾ
ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਯਾਰੀ

ਨਾ ਮੋਰੋ ਸਾਡਾ ਦੇਸ ਕੁਚੱਜੜਾ
ਨਾ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਯਾਰੀ
ਰੱਬ ਨੇ ਐਸੀ ਚੋਗ ਖਿਲਾਰੀ
ਭਰਨੀ ਪਵੇ ਉਡਾਰੀ।
- ਲੋਕ ਗੀਤ ਦੀ ਇਕ ਵੰਨਗੀ -

( ਕਿਤਾਬ ਵਿਚਲੇ ਸਕੈਚ ਕਰਤਾ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਫੁਲਕਾਰੀ
ਲੋਕ ਕਲਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਬਣਾਏ )

ਕੂੰਜਾਂ : ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ - ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ

ਕੰਵਲਜੀਤ ਢੁੱਡੀਕੇ ਦੀ ਬਹੁਮੁਖੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। 1997 ਵਿਚ ਛਪੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਬਿਨਾ ਪਤੇ ਵਾਲਾ ਖ਼ਤ' ਨਾਲ ਉਹ ਨਵੇਂ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਫੋਟੋ ਸਲਾਈਡਜ਼ ਦੀਆਂ ਕਲਾਮਈ ਤੇ ਕਾਵਿਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਤੇ ਫੋਟੋ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਸਦਕਾ ਚਰਚਿਤ ਰਿਹਾ। ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਜਲੰਧਰ ਦੀ ਸਕਰੀਨ ਨੇ ਉਸਦਾ ਚਿਹਰਾ ਸਦਾ ਸਾਡੇ ਸਨਮੁਖ ਰੱਖਿਆ। ਕਨੇਡਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਕਾਲਮ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਤੋ ਬਰਾਡਕਾਸਟ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਉਸਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੀ ਬਹੁਪੱਖੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਬਣੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਮੈਂ ਉਹਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਾਗਦੀ ਚੇਤਨਾ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ੀਲ, ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਵਿਵੇਕੀ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਨਵੀਂ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾ ਕੂੰਜਾਂ ਨਾਲ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਛਾਪ ਹੋਰ ਗੂੜ੍ਹੀ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕੂੰਜਾਂ ਕਾਵਿਕ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਕੰਵਲਜੀਤ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ, ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਉਸਦੇ ਹੋਰ ਹੁਨਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜੇ ਉਹ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ਰ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਕਦੋਂ ਦੇ ਖੜ੍ਹੇ ਨੇ ਨਾਮ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਏਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਾ ਲਿਖ ਸਕਦਾ :
ਮੁੱਦਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ
ਤੁਰਿਆ ਸਾਂ ਜਦੋਂ ਘਰੋਂ
ਪਰਦੇਸ ਨੂੰ
ਉਦੋਂ ਦੇ ਹੀ
ਚੇਤਿਆਂ ਵਿਚ ਅਟਕੇ ਪਏ ਨੇ ਕਈ ਪਲ
ਫੋਟੋ ਫਰੇਮਾਂ ਵਾਂਗ-
- ਅੰਗੀਠੀ 'ਤੇ ਪਏ
ਟਿਕਟਿਕ ਕਰਦੇ ਚਾਬੀ ਵਾਲੇ ਟਾਈਮਪੀਸ ਨੇ
ਵਜਾਏ ਨੇ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਪੂਰੇ ਛੇ
- ਫਲ੍ਹੇ ਵਿਚਦੀ ਲੰਘਦੇ ਕੇਹਰੂ ਨੇ
ਮਹੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ
ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਪਰਾਣੀ....
- ਛੱਪੜ ਕੰਢੇ ਲੱਗੇ
ਬੋਹੜ ਦੇ ਟਾਹਣ ਤੋਂ
ਨੰਗ ਧੜੰਗੇ ਕਰਮੂ ਨੇ
ਮਾਰੀ ਹੈ ਛਾਲ੩....

ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਪਰਤਣ ਲੱਗਿਆ ਹਾਂ....

ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਸਾਰੇ
ਕਦੋਂ ਦੇ ਖੜ੍ਹੇ
ਮੈਨੂੰ ਉਡੀਕੀ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ।
ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕੰਵਲਜੀਤ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਬਾਰੀਕ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਚਿਤ੍ਰਣ ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਕੈਮਰੇ ਨਾਲ ਦੇਖਣ ਵਾਲੀ ਅੱਖ ਦਾ ਕਮਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸਦਕਾ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਕੂੰਜਾਂ ਵਿਚ ਪਰਦੇਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਏਨੀ ਬਾਰੀਕਬੀਨੀ, ਏਨੇ ਸ਼ਊਰ ਤੇ ਏਨੇ ਕਲਾਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਿਤ੍ਰਿਆ ਹੈ :
ਬਾਈ, ਘੁੰਮਣ ਫਿਰਨ ਨੂੰ
ਇਸ ਮੁਲਕ ਦੀ ਰੀਸ ਨਹੀਂ
ਪਰ ਰਹਿਣ, ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੇ ਜਿਊਣ ਲਈ
ਇਦੂੰ ਵੱਡੀ ਚੀਸ ਨਹੀਂ।
ਆਪਣੇ ਹਮਜਮਾਤੀ ਦੋਸਤ ਗੁਰਚਰਨ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਾਖਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਚਿੱਤ ਤੱਕ :
ਜਗਮਗ ਕਰਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਚ ਰਹਿਨੇ ਹਾਂ
ਕੋਈ ਫ਼ਿਕਰ ਨੀ
ਪਿੰਡ ਹੁੰਦੇ ਹਾਲੇ ਵੀ ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਚੱਡਿਆ ਚ
ਪਰਾਣੀ ਤੁੰਨੀ ਜਾਣੀ ਸੀ
ਉਹ ਵਨ-ਵੇਅ ਟਰੈਫਿਕ, ਗੋਰੀ ਚਮੜੀ, ਸਭ ਕੁਝ ਪੁੱਠਾ, ਕੰਟਰੋਲ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਅਨੇਕ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਚਿਤਰਦਾ ਤੇ, ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ :
ਜੋ ਬੰਦਾ ਪਰਦੇਸੀਂ ਤੁਰਦਾ
ਕੁਝ ਸੁਪਨੇ ਅੱਖੀਂ ਲੈ ਤੁਰਦਾ
ਸਭ ਤੋਂ ਰੰਗਲਾ ਸੁਪਨਾ ਹੁੰਦਾ
ਰਹਿਣ ਲਈ ਕੁਝ
ਖਾਣ ਲਈ ਕੁਝ
ਜਿਉਣ ਲਈ ਕੁਝ
ਕਰ ਕੇ ਖੱਟੀ
ਸਾਂਭ ਕੇ ਹੱਟੀ
ਅਪਣੀ ਮਿੱਟੀ ਵੱਲ ਧਾਵਾਂਗਾ
ਵਾਪਸ ਘਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਆਵਾਂਗਾ੩....
----
ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਮੁੜ ਚੱਲੀਏ, ਸਭ ਕੁਝ ਇਧਰੋਂ ਪੁੱਟ
ਵਤਨੀਂ ਪੈਰ ਰਖੇਦਿਆਂ, ਸਭ ਸੋਚਣ ਲਈਏ ਲੁੱਟ
----
ਪੁਲਸ ਦੀਆਂ ਕੰਡਮ ਕਾਰਾਂ ਖਰੀਦ
ਟੈਕਸੀਆਂ ਬਣਾ ਲਗਾਤਾਰ ਭਜਾਉਦੇ ਹਾਂ
ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਭਾਂਵੇਂ ਨਾ ਯਾਦ ਹੋਣ
ਪਰ ਏਥੇ ਇਕ ਇਕ ਐਵੇਨਿਊ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ
----
ਹੁੱਕਰ ਤੜਫੀ
ਪੰਜਾਬੀ 'ਤੇ ਆਈ
ਮੂੰਹ ਸੰਭਾਲ ਕੇ
ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀਆਂ ਮਹਿਫ਼ਲਾਂ, ਰੌਕਸੀ ਬਾਰ, ਨਿਆਗਰਾ ਫ਼ਾਲਜ਼ ਕਸੀਨੋ, ਗੁਰਦੁਆਰੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭਨਾਂ ਦੇ ਜ਼ਾਹਰ ਤੇ ਬਾਤਿਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਉਸ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਕਵਿਤਾ ਸ਼ੁਗਲ ਮੇਲਾ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਗੋਰਿਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ - ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ। ਗਰਾਊਜ਼ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਗਲੈਨ ਗਰੀਨਸਾਈਡ ਦੀ ਕਾਠ-ਕਲਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਿਆਨ ਹੈ। ਫੈਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਫੇਰੀਆਂ ਤੁਸਾਦ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੀ ਮਨਮੋਹਕ ਤਸਵੀਰ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਦਾ ਮਾਰਮਿਕ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ। ਮਿਸਟਰ ਮੱਘਰ ਸਿੰਘ ਨਾਮੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਉਹ ਪਰਦੇਸ ਤੋਂ ਅਮੀਰ ਹੋ ਕੇ ਪਰਤੇ ਮੱਘਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦੋਸਤ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਗੁੰਝਲ ਤੇ ਮੱਘਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਬੇਹੱਦ ਭਾਵਪੂਰਤ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤਾਏ ਕੇ ਅਤੇ ਵਾਨਾ ਵਾੲ੍ਹੀਟ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵੀ ਦਿਲ-ਟੁੰਬਵੇਂ ਹਨ। ਮਾਣ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਸੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੀ ਝਲਕ ਹੈ। ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਇਕ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਦੇਸਾਂ ਵਿਚ ਵਧ ਰਹੀ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਭਰ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ :
ਪੰਜਾਬੋਂ ਉਠ - ਫੈਲੀ ਪੰਜਾਬੀ
ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ - ਸੁੰਗੜੀ ਪੰਜਾਬੀ
ਠਹਿਰ ਜਾਵੋ ਬਸ ਮਾੜਾ ਜਿਹਾ
ਉਧਾਰ ਮੰਗੋਗੇ ਸਾਥੋਂ ਪੰਜਾਬੀ
ਪਰ ਸਾਡੇ ਨਿਆਣੇ , ਸਾਰੀ ਉਮਰਾ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸੋ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਇਸ ਤੌਖ਼ਲੇ ਦਾ ਦਿਲ-ਟੁੰਬਵਾਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਅਗਲੀ ਪੁਸ਼ਤ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਜੀਵੇਗੀ। ਸਾਡੇ ਨਿਆਣੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕੰਵਲਜੀਤ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਨਵੀਨਤਮ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤਰੀਕੇ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :
ਕੰਨਾਂ ਚ ਕੁੰਡਲ
ਮਨਾਂ ਚ ਵੀ ਕੁੰਡਲ

ਹੱਥਾਂ ਚ ਕਾਲੇ ਅੱਧ-ਦਸਤਾਨੇ
ਚਮੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬਿਨਾ ਬਾਹਵਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਜਾਕਟਾਂ ਚੋ
ਝਾਕਦੀਆਂ ਸ਼ੇਵ ਕੀਤੀਆਂ ਹਿੱਕਾਂ
ਮੋਟੇ ਮੋਟੇ ਮਾਈਕਲ ਜੌਰਡਨੀ ਬੂਟ
ਡੌਲਿਆਂ ਤੇ ਰੰਗ ਬਰੰਗੇ ਸ਼ੇਰਾਂ ,ਚਾਮ੍ਹਚੜਿੱਕਾਂ ਦੇ ਟੈਟੂ....

ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸੁਕੂੰ ਸੁਕੂੰ ਕਰਦੀ
ਸੁਪਨ ਵੇਲ ਦੀਆਂ
ਵਤਨੀਂ ਲੱਗੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁੱਗਣ ਲਈ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਹੁਣ
ਖ਼ਾਸਾ ਸਮਾਨ ਹੈ।
ਇਕ ਹੋਰ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਉਹ ਅਜਿਹੀ ਸੰਤਾਨ ਹੱਥੋਂ ਦੁਖੀ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਇਹ ਬੋਲ ਵੀ ਅੰਕਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ :
ਸਾਰੀ ਉਮਰਾ ਡਾਲਰ ਜੋੜੇ
ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਚੰਮ ਦੀ
ਨਾ ਕੋਈ ਆਪਣੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੀ ਮਾਣੀ
ਨਾ ਸਾਰ ਲਈ ਆਪਣੇ ਗ਼ਮ ਦੀ

ਹੁਣ ਦਮ ਵਿਚ ਦਮ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ
ਤੇ ਸਾਰ ਨਹੀਂ ਅਗਲੇ ਦਮ ਦੀ
ਉਤੋਂ ਨਵੀਂ ਪਨੀਰੀ ਕਹਿੰਦੀ
ਇਹ ਮਾਇਆ ਨਾ ਸਾਡੇ ਕੰਮ ਦੀ
ਸੱਚ ਪੁਛੇਂ ਦਿਲ ਭੁੱਬੀਂ ਰੋਂਦਾ
ਇਹ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨਾ ਹੀ ਜੰਮਦੀ।
ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਏਨੇ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਸਮੋਂਦਾ, ਏਨਾ ਬਹੁ-ਪਰਤੀ, ਗਹਿਰਾ ਤੇ ਕਲਾਮਈ ਬਿਆਨ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਿਰਫ਼ ਪਰਵਾਸ ਦਾ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਇਹ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ ਵੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ। ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਇਕ ਤੁਕ ਹੈ : ਜੋ ਦਮ ਗਾਫ਼ਲ ਸੋ ਦਮ ਕਾਫ਼ਰ। ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕੰਵਲਜੀਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਿਦੇਸ਼ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਕੋਈ ਪਲ ਵੀ ਗਾਫ਼ਲ ਹੋ ਕੇ ਨਹੀਂ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ। ਉਹ ਹਰ ਪਲ ਜਾਗਦਾ, ਜਾਗਰੂਕ, ਸਾਕਸ਼ੀ ਰਿਹਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਮੈਂ ਕੰਵਲਜੀਤ ਨੂੰ ਇਸ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚਨਾ 'ਤੇ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।
28 ਅਗਸਤ 2009

ਕੂੰਜਾਂ ਕਿਤਾਬ ਬਾਰੇ - ਕੰਵਲਜੀਤ ਢੁੱਡੀਕੇ

ਨੌ ਕੁ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਰੇਡੀਓ ਵਾਲੇ ਨਿੱਘੇ ਮਿੱਤਰ ਟੋਨੀ ਮਰਵਾਹਾ ਹੁਰਾਂ ਨੇ ਰੇਡੀਓ ਦੀ ਸਾਲਗਿਰਹਾ 'ਤੇ ਮੈਨੂੰ, ਗਾਇਕ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਨੂੰ ਤੇ ਰਾਜ ਬਰਾੜ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਮੌਕੇ ਸੱਦਾ ਪੱਤਰ, ਆਉਣ ਜਾਣ ਦੀ ਟਿਕਟ ਅਤੇ ਸਪਾਂਸਰਸ਼ਿਪ ਘੱਲੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਸਦਕਾ ਕਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣਿਆ। ਇਸ ਡੇਢ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਮੀਡੀਆ ਵਾਲੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਸਦਕਾ ਮੈਂ ਓਨਾ ਕੁ ਕਨੇਡਾ ਘੁੰਮ ਲਿਆ, ਜਿੰਨਾ ਆਮ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਨਾ ਘੁੰਮ ਸਕੇ। ਇਹ ਕਥਾਵਾਂ ਕਨੇਡਾ ਤੁਰੇ ਫਿਰਦੇ ਹੀ ਮਨ ਦੇ ਵਰਕਿਆਂ 'ਤੇ ਨੋਟ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਇੰਨਾ ਸਮਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਢਿੱਡ ਵਿਚ ਹੀ ਖਰੜੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪਈਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਹੁਣ ਸੋਧ ਕੇ ਕਾਂਟ ਛਾਂਟ ਕਰਕੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਤਜਰਬੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਢਾਲ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।
ਆਪਣੀ ਇਸ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦੇਖਿਆ, ਮਾਣਿਆ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਵੀ ਜਿਹੜਾ ਅਕਸਰ ਇਧਰੋਂ ਗਏ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਤੋਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਥੇ ਤੁਰਦਿਆਂ ਫਿਰਦਿਆਂ ਰੱਬ ਦੀ ਧੁੰਨੀ 'ਚ ਖੁੱਭਦੀ ਸੂਈ ਵਰਗਾ ਸੀ. ਐਨ. ਟਾਵਰ ਅੰਦਰੋਂ ਬਾਹਰੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਕੱਦ ਨੂੰ ਬੌਣਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਨਿਆਗਰਾ ਝਰਨੇ ਦੀਆਂ ਫੁਹਾਰਾਂ ਦੀ ਕਿਣਮਿਣੀ ਬਰਸਾਤ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਿਆ। ਬਲਵੰਤ ਰਾਮੂਵਾਲੀਆ ਦੇ ਭਰਾ ਇਕਬਾਲ ਰਾਮੂਵਾਲੀਆ ਤੋਂ ਉਸ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਨਸਲੀ ਭੇਦਭਾਵ ਵਾਲੀ ਦਾਸਤਾਨ ਸੁਣੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਤੇ ਉਘੇ ਕਵੀਸ਼ਰ (ਸਵ.) ਕਰਨੈਲ ਪਾਰਸ ਹੁਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਮਿਣਤੀ ਕਰਕੇ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਪੈਗ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਕੀਤੀ।
ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਸਵ. ਗਿਆਨੀ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਚੇਲੇ ਰਿਚੀ ਦੀ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਵਿਚ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਫਰੋਲੀਆਂ। ਕਿਲ੍ਹਾ ਰਾਏਪੁਰ ਦੇ ਗੈਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗੈਰ ਮੁਲਕ 'ਚ ਸਰਦਾਰੀ ਦੇਖੀ। ਹਕੀਮਪੁਰ ਵਾਲੇ ਗੁਰਜੀਤ ਪੁਰੇਵਾਲ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਬਲਿਊ ਬੇਰੀ ਦੇ ਨਾਰਥ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਫਾਰਮ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਪੰਜਾਬੋਂ ਗਏ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਰੁਤਬੇਦਾਰੀਆਂ ਛੱਡ ਕੇ ਗਏ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਬੇਰੀਆਂ ਤੋੜਦੇ ਦੇਖਿਆ। ਮਨਫੀ 40 ਡਿਗਰੀ ਵਾਲੇ ਕੋਲਡ ਸਟੋਰ ਵਿਚ ਕੁਝ ਕੁ ਕਦਮ ਤੁਰਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜੁੜਦਿਆਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ।
ਪ੍ਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਦੇ ਥੰਮ੍ਹ ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੱਧੂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮੀਡੀਆ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਗਰਾਊਜ਼ ਪਹਾੜੀ ਉਪਰ ਬਣੇ ਲੱਕੜ ਦੇ ਬੁੱਤਾਂ ਦੀ ਗੂਫਤਗੂ ਸੁਣੀ। ਸਾਗਰ ਕਿਨਾਰੇ ਚਲਦੇ ਫਿਰਦੇ ਬਾਰ ਬੀ. ਕਿਊ. ਅਤੇ ਟਰੱਕ ਦੇ ਸਟੀਰੀਓ 'ਤੇ ਮਲਕੀਤ ਦੇ ਗਾਣੇ ਲਾ ਕੇ ਪਿਕਨਿਕਾਂ ਮਨਾਈਆਂ। ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੇ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਭਵਨ ਵਿਚ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਮੰਤਰੀ ਹੈਰੀ ਲਾਲੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ 'ਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕੀਤਾ। ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ ਕਲਮਾਂ ਦੇ ਕਾਫਲੇ ਅਤੇ ਵੈਨਕੂਵਰ ਦੀ ਲਿਖਾਰੀ ਸਭਾ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਗੁਫਤਗੂ ਕੀਤੀ। ਪ੍ਰੋ. ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ।
ਟੋਨੀ ਹੁਰਾਂ ਦੀ 'ਕੈਡੇਲਿਕ' ਕਾਰ ਵਿਚ ਗੁਰਦਿਲਬਾਗ ਸਿੰਘ ਬਾਘੇ ਤੇ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਨਾਲ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਬਲੈਕ ਲੇਬਲ ਦੇ ਪੈਗ ਲਾਉਂਦਿਆਂ ਹਾਲੇ ਉਦੋਂ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਲਗਾਨ ਫਿਲਮ ਦੇ ਗੀਤ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਦੀ ਬੁਲੰਦ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਸੁਣੇ। ਉਸ ਨਾਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਜਲੰਧਰ ਵੇਲੇ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਤੋਂ ਗਰਦ ਉਤਾਰੀ। ਤੇਜਪਾਲ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਤੜੱਕ ਹੋਈ ਕਹਾਣੀ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਤੜਕੇ ਲਾ ਲਾ ਕੇ ਸੁਣੀ। ਇਕਬਾਲ ਮਾਹਲ ਦੇ ਘਰ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਟੁਣਕਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਸੁਣੇ, ਮੋਗਿਓਂ ਟੋਰਾਂਟੋ ਗਏ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਡਾ. ਜਸਮਿੰਦਰ ਦੇ ਸਟੋਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ 18-18 ਘੰਟੇ ਡਿਊਟੀ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ। ਪੀ. ਏ. ਯੂ. ਤੋਂ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਗਏ ਨਿਰਮਲ ਰੰਧਾਵੇ ਹੁਰਾਂ ਦੇ ਪੀਜ਼ਾ ਸਟੋਰ 'ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੀਜ਼ੇ ਬਣਾਉਂਦੇ ਦੇਖਿਆ।
ਉਘੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਗੁਰਚਰਨ ਰਾਮਪੁਰੀ ਹੁਰਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਅੱਜ ਤੋਂ ਆਰੰਭ ਤੱਕ ਦੀ ਸਾਂਝ ਪਾਈ। ਅਜਮੇਰ ਰੋਡੇ, ਸੁਰਜੀਤ ਕਲਸੀ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਮਾਨ ਹੁਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਸ਼ਾਮ ਬਿਤਾਈ। ਡਾ. ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹਰੇ ਭਰੇ ਬਾਗ ਵਾਲੇ ਘਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮੀਡੀਆ ਵਾਲੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਬਾਰੇ ਚੁੰਝ ਚਰਚਾ ਹੋਈ। ਉਘੇ ਮੀਡੀਆ ਕਰਮੀ ਹਰਜਿੰਦਰ ਥਿੰਦ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਈ 'ਟਾਕ ਸ਼ੋਅ' ਦਿੱਤਾ। ਟੀ. ਵੀ. ਹੋਸਟ ਬਲਜਿੰਦਰ ਅਟਵਾਲ ਹੁਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਰੱਖੀ ਪਾਰਟੀ 'ਤੇ ਸਵੇਰ ਚੜ੍ਹਾਈ। ਕਲਮਾਂ ਦੇ ਕਾਫਲੇ ਵਾਲੇ ਭੁਪਿੰਦਰ ਦੁਲੇ ਹੁਰਾਂ ਨੇ ਕੁਲਦੀਪ ਮਾਨ ਦੇ ਘਰੇ ਸਾਹਿਤਕ ਮਹਿਫਿਲ ਸਜਾਈ।
ਕੈਨਸਿੱਖ ਸੁਸਾਇਟੀ ਵਾਲੇ ਗੁਰਦੀਸ਼ ਦੀਸ਼ਾ, ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਿੰਘ ਤੇ ਹੋਰ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੇ ਨੁਮਾਇਸ਼ਾਂ ਵੇਲੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇਖਣ ਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਦਿੱਤੀ। ਗਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ ਸਾਹਿਬ ਥਿੰਦ ਹੁਰਾਂ ਵਲੋਂ ਰੱਖੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੌਰਾਨ ਸਲਾਈਡ ਸ਼ੋਅ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਰੁੱਤਾਂ' ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ ਮਾਲਟਨ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸੈਂਟਰ 'ਚ 'ਮੇਰੀ ਧਰਤੀ ਮੇਰੇ ਲੋਕ' ਵਾਲੀ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਲਾਈ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਜਿਵੇਂ ਹੜ੍ਹ ਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਉਥੋਂ ਦੇ ਮੀਡੀਆ ਕਰਮੀ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਸਦਕਾ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਪੂਰੇ ਪੇਜ 'ਤੇ ਇਸ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ। ਸਰੀ ਵਿਚ ਗਰੈਂਡ ਤਾਜ ਬੈਂਕੁਐਟ ਹਾਲ ਵਾਲੇ ਹਰਪਾਲ ਹੁਰਾਂ ਨੇ ਉਚੇਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹੀ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਲਵਾਈ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ, ਕਲਾਕਾਰ ਮਿੱਤਰ ਪਹੁੰਚੇ। ਫੋਟੋ ਕਲਾਕਾਰ ਜੈਤੇਗ ਸਿੰਘ ਅਨੰਤ ਅਤੇ ਆਰਟਿਸਟ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਹੁਰੀਂ ਉਦੋਂ ਨਵੇਂ ਨਵੇਂ ਗਏ ਅਜੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਲਾਉਣ ਲਈ ਗਮਲਾ ਲੱਭ ਰਹੇ ਸਨ।
ਐਬਟਸਫੋਰਡ ਵਿਖੇ ਢੁੱਡੀਕਿਆਂ ਦੇ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਲਈ ਉਚੇਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਰਟੀ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਬਾਬੇ ਡਾ. ਜੀਵਾ ਸਿਹੁੰ ਦਾ ਪੋਤਾ ਸਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਡਾਕਟਰੀ ਕਿੱਤੇ ਦੇ ਅਹਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੇਂਡੂ ਨਾਲ ਹੀ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਚੁੱਕੀ ਆਏ ਸਨ। ਢੁੱਡੀਕਿਆਂ ਦੇ ਹੀ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਦਰਸ਼ਨ ਗਿੱਲ ਹੁਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਹਰਜੀਤ ਦੌਧਰੀਆ, ਨਦੀਮ ਪਰਮਾਰ, ਮਹਿੰਦਰ ਸੂਮਲ, ਮੰਗਾ ਬਾਸੀ ਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਮਖਮਲੀ ਫਰਸ਼ 'ਤੇ ਰੰਗੀਨ ਸਾਹਿਤਕ ਮਹਿਫਿਲ ਸਜਾਈ, ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਉਠ ਕੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁਰਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਤੋਂ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲਿਆ। ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ ਤੇ ਮੱਲ੍ਹੀ ਹੁਰਾਂ ਦੀ ਨੋਕ ਝੋਕ ਦਾ ਸਵਾਦ ਲਿਆ।
ਵੈਨਕੂਵਰ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੀਆਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਯਾਨੀ ਤੱਪੜਾਂ ਅਤੇ ਕੁਰਸੀਆਂ ਵਾਲੇ ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਚੁੱਪ ਚੁਪੀਤੇ ਬਗੈਰ ਸਿਰੋਪਾ ਲਇਓਂ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ। ਰੌਸ ਗੁਰੂ ਘਰ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ 'ਤੇ ਤੱਤੀ ਬਹਿਸ ਦੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੁਣਾ ਆਇਆ। ਸੜਕਾਂ ਅਤੇ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਜੂਝਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਟੈਕਸੀਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦਰਦ ਜਾਣੇ। ਰੈਡ ਇੰਡੀਅਨਜ਼ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਘੜੇ ਜਾਂਦੇ ਟੋਟਮ ਪੋਲ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਰਸਮੋ ਰਿਵਾਜ ਦੇਖੇ। ਵੈਸਟ ਐਂਡ ਵੀਡੀਓ ਵਾਲੇ ਬਲਵਿੰਦਰ ਰਿਹਾਲ ਦੇ ਘਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾਈ। ਨਿਆਗਰਾ ਕੈਸੀਨੋ ਦੀਆਂ ਜਗਦੀਆਂ ਬੱਤੀਆਂ ਵਿਚ ਛਣਕਦੀ ਮਾਇਆ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਦੇਖੀ। ਮੀਡੀਆ ਵਾਲੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਇੰਟਰਵਿਊਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਰੱਸੀਆਂ ਵਾਲੇ ਝੂਲਦੇ ਕੈਪਲੀਨੋ ਬ੍ਰਿਜ ਉਪਰ ਹੁਜਕੇ ਖਾਧੇ। ਵੈਨਕੂਵਰ ਤੇ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਵਿਚਲੇ ਅਜਾਇਬਘਰਾਂ 'ਚੋਂ ਕਨੇਡਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਫਰੋਲਿਆ। ਰੌਇਲ ਐਲਬਰਟ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਵਿਚ ਸਿੱਖੀ ਦੇ 300 ਸਾਲਾਂ ਸਬੰਧੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਮੰਗਵਾਈ ਗਈ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਵਿਚ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਦੁਰਲੱਭ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੋਨੇ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਨੂੰ ਨੇੜਿਉਂ ਤੱਕਿਆ। ਇਸ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਦੀ ਬੀਮਾ ਰਾਸ਼ੀ ਪੱਲਿਓਂ ਭਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਰਾਏਪੁਰੋਂ ਉਥੇ ਜਾ ਕੇ ਵਸੇ ਗੈਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗੈਰ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਸਰਦਾਰੀ ਦੇਖੀ। ਕੈਰਾਸਾਗਾ ਵਾਲੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਸੱਪ ਸਲੂਤੀਆਂ ਵਾਲਾ ਚੀਨੀ ਸੀ ਫੂਡ ਖਾਣ ਦਾ ਪੰਗਾ ਲਿਆ। ਮਾਫੀਏ 'ਚ ਖੇਡਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੀਆਂ ਇਬਾਰਤਾਂ ਸੁਣੀਆਂ।
ਬੇਰੀਆਂ ਤੋੜਦਾ ਬੁਢਾਪਾ ਤੇ ਲੋੜ ਵੇਲੇ ਬੇਬੇ ਨੂੰ ਲੱਭਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਸਮਝੀ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰ ਕਿਨਾਰ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਰਾਹ ਚਲਦੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਕਰਕੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਤਣਾਅ ਨਾਲ ਸਿੱਲ੍ਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅੱਖੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਤੱਕਿਆ। ਟੁੱਟਦੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਸੁਣੀ, ਹੰਢਾਈ। ਏਅਰਪੋਰਟਾਂ ਦੀਆਂ ਚਮਕਦੀਆਂ ਫਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਵਾਸ਼ਰੂਮਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ।
ਵੈਨਕੂਵਰ ਦੇ ਸਟੈਨਲੇ ਅਤੇ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੇ ਬੁਸ਼ਾਰਟ ਗਾਰਡਨਜ਼ ਵਿਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਤਾਣੇ ਪੇਟੇ ਨਾਲ ਵਿਛੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ। ਹੋਰ ਵੀ ਇੰਨੇ ਵਿਉਂਤੇ ਬਾਗ ਨੇ ਕਿ ਰਹੇ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਮ। ਪੱਕੇ ਪਾਥ ਵੇਅ, ਕਲੀਨ ਵਰਗਾ ਘਾਹ, ਵਿਚ ਦੀ ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਪੁਲ, ਕਿਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਪਾਣੀ ਕਿਨਾਰੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਛਹਿਬਰ, ਰਾਣੀਹਾਰਾਂ ਵਰਗੇ ਫੁੱਲ, ਚਿੱਟੇ-ਗੁਲਾਬੀ, ਗੂੜ੍ਹੇ ਤੇ ਫਿੱਕੇ ਹਰੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ, ਵਿਚ ਵਿਚ ਨੀਲੇ ਪੀਲੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਜਿਵੇਂ ਕਲਾਕਾਰ ਨੇ ਕੈਨਵਸ 'ਤੇ ਬੁਰਸ਼ ਭਿਉਂ ਕੇ ਛਿੱਟੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤੇ ਹੋਣ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਰੁੱਖ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿਛੇ ਵੱਡੇ ਰੁੱਖ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿਛੇ ਹਰੇ ਪਹਾੜ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਉਪਰ ਚਿੱਟੇ ਪਰਬਤ ਤੇ ਫਿਰ ਨੀਲਾ ਅੰਬਰ। ਬਾਗਾਂ ਵਿਚ ਚਿੜੀਆਂ-ਜਨੌਰ ਚਹਿਚਹਾਉਂਦੇ ਨੇ। ਫੁੱਲ ਹਿਕੜੀ ਕੱਢ ਜੋਬਨ ਉਭਾਰਦੇ ਨੇ। ਫੁੱਲ, ਪੱਤੇ, ਘਾਹ ਤਰੇਲ ਧੋਤੇ ਚਮਕਦੇ ਨੇ। ਹਰੇਕ ਕਨੇਡੀਅਨ ਵਾਸੀ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰੇਮ ਕਲੋਲ ਜਾਂ ਇਸ਼ਕ ਪੇਚਿਆਂ ਦੇ ਇਹ ਬਾਗ ਗਵਾਹ ਨੇ।
ਉਚੀਆਂ ਉਚੀਆਂ ਧੁਰ ਤੋਂ ਧੁਰ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਕੱਜੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ 'ਚੋਂ ਦੂਸਰੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਅਕਸ ਤੇ ਨੀਲਾ ਅਸਮਾਨ ਇੰਜ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਬੇਪਛਾਣ ਲਗਦੀਆਂ। ਪਰ ਇਥੇ ਵਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ 'ਚੋਂ ਕੋਈ ਅਕਸ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਦਿਸਦਾ। ਸਿਰਫ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਏ ਮੁਸਕਰਾਹਟਾਂ ਦੇ ਮਖੌਟੇ ਹੀ ਦਿਸਦੇ ਹਨ।
ਇਧਰ ਤੁਸੀਂ ਮਾੜੇ ਤੋਂ ਮਾੜਾ ਤੇ ਤਕੜੇ ਤੋਂ ਤਕੜਾ ਪੰਜਾਬੀ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਉਹ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਪੁਣੇ ਦੀ ਭੱਲ ਬਣਾਈ, ਕੰਪਨੀਆਂ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ, ਉਚੇ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਡਰੱਗ ਮਾਫੀਏ ਦੀਆਂ ਸਰਦਾਰੀਆਂ ਕਰਦੇ ਗੋਲੀਓ-ਗੋਲੀ ਹੁੰਦੇ, ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਸੋਹਣੀ ਕੰਬਲੀ 'ਤੇ ਕਾਲੀਆਂ ਟਾਕੀਆਂ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਕਈਆਂ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਅਸੂਲਾਂ ਵੇਸ਼ਭੂਸ਼ਾ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਸਾਂਭਿਆ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਸਾਬਤ ਸੂਰਤ ਦਿਸਦੇ ਨੇ, ਪਰ ਕਈਆਂ ਨੇ ਪੱਗਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਖੂੰਜੇ ਸੁੱਟਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਕਦਰ ਬਦਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਜਸਵਿੰਦਰ ਹੈ ਬਣਿਆ ਜੈਸੀ, ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਤੋਂ ਗੈਰੀ ਹੋਏ, ਤਰਵਿੰਦਰ ਤੋਂ ਟੈਰੀ ਹੋਏ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਚੱਕੀ ਨਾਲ ਸਭ ਗਿੜਦੇ ਨੇ, ਇਸ ਚੱਕੀ ਦੇ ਪੁੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਪਰ ਵਾਹੋ ਦਾਹੀ 'ਚਿੱਟਿਆਂ' ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਰਿੜ੍ਹਦੇ ਨੇ। ਜਿਵੇਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵੜਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਚੈਕ ਵਾਲੀ ਪਰਚੀ ਲੈਣਾ ਨਹੀਂ ਭੁਲਦੇ ਤੇ ਫਿਰ ਸਪੀਡ ਦਾ ਵੀ ਖਿਆਲ ਰੱਖਦੇ ਨੇ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਕਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚੇ ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬੀ ਹਰ ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਨਦੇ, ਸੱਜ ਵਿਆਹੀ ਵਾਂਗ ਬੋਚ ਬੋਚ ਪੱਬ ਧਰਦੇ, ਰਾਹ ਚਲਦੇ ਨੱਕ ਨਹੀਂ ਸੁਣਕਦੇ, ਕਿਸੇ ਖੂੰਜੇ ਲੱਗ ਸ਼ਰਲਾ ਨਹੀਂ ਮਾਰਦੇ, ਭੋਰਾ ਪਰਚੀ ਸੁੱਟਣੀ ਹੋਵੇ 'ਗਾਰਬੇਜ ਬਿੰਨ' ਲੱਭੀ ਜਾਣਗੇ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਟਾਈਮ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਗੇ, ਅਗਲੇ ਦੇ ਘਰ ਅੰਦਰ ਵੜਦੇ ਸਾਰ ਸਫਾਈ ਖਾਤਰ ਜੁੱਤੀਆਂ ਲਾਹੁਣਗੇ।
ਕਨੇਡਾ ਬਾਰੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਕਿ ਇਥੇ ਫੁੱਲਾਂ 'ਚ ਖੁਸ਼ਬੋ ਨਹੀਂ, ਸੱਪ 'ਚ ਵਿਹੁ ਨਹੀਂ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਚ ਮੋਹ ਨਹੀਂ। ਖੰਡ ਵੀ ਗੰਨੇ ਦੀ ਥਾਂ ਕੇਲੇ ਤੋਂ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਮਿੱਠਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਘੱਟ ਮਿੱਠੇ ਵਾਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਹੀ ਚੰਗੇ ਲਗਦੇ ਨੇ। ਤਿੰਨ ਡਬਲਿਊ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਨੇ-ਵੈਦਰ, ਵਾਈਫ ਤੇ ਵਰਕ (ਮੌਸਮ, ਘਰਵਾਲੀ ਤੇ ਕੰਮ) ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇਧਰ ਕਦੋਂ ਵਿਗੜ ਜਾਣ, ਸਿਆਣੇ ਬੰਦੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛਤਰੀ ਨਾਲ ਹੀ ਰਖਦੇ ਨੇ।
ਕੰਮ ਧੰਦਿਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਸੰਗ ਸ਼ਰਮ ਨਹੀਂ। ਕੋਈ ਮਿਹਣਾ ਨਹੀਂ। ਬਰਾੜ ਸਵੀਟ ਹਾਊਸ ਹੈ, ਗਿੱਲ ਸ਼ੂਅ ਸਟੋਰ ਹੈ, ਗੁੱਜਰਵਾਲ ਦੇ ਗਰੇਵਾਲਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਝਟਕਈ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਹੈ, ਸਿੱਧੂਆਂ ਦੀ ਨੂੰਹ ਦੀ ਵੱਡੇ ਸਾਰੇ ਪਲਾਜ਼ੇ ਵਿਚ 'ਨੈਣ' ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਹੈ, ਸਦਿਓੜਿਆਂ ਦੀ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਕੰਪਨੀ ਹੈ, ਟਰਾਲੇ ਟੋਰਾਂਟੋ ਤੋਂ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਧਾਲੀਵਾਲ ਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਪਾਸੇ ਜਦ ਪੈਂਦਾ ਮੰਦਾ, ਤਾਂ ਟੈਕਸੀ ਹੈ 'ਆਲੂ' ਵਰਗਾ ਧੰਦਾ।
ਬੋਲ ਚਾਲ ਦਾ ਸਟਾਈਲ ਵੀ ਆਪਣਾ ਹੀ ਹੈ, ਪੁਛੋ, 'ਘਰ ਕਿੰਨੀ ਦੂਰ ਹੈ?', ਕਹਿਣਗੇ, 'ਬਸ 40 ਕੁ ਮਿੰਟ ਦੂਰ ਹੈ।' ਜਾਂ ਫਿਰ 'ਸਕਾਰਬਰੋ 'ਚ ਗੱਡੀ ਹਿੱਟ ਕਰੀਂ, ਫਿਰ ਰਾਈਟ ਲੈ ਲੀਂ, ਜਾਂਦਾ ਹੀ ਫੋਨ ਮਾਰੀਂ, ਜਾਂਦਾ-ਜਾਂਦਾ ਜੌਬ ਤੋਂ ਮੌਮ ਨੂੰ ਪਿੱਕ ਕਰ ਲੀਂ, ਗੈਰੀ ਤੋਂ ਪੇਮੈਂਟ ਵੀ ਪਿੱਕ ਕਰ ਲੀਂ।' ਕਈ ਤਾਂ ਸਸਤਾ ਰਾਸ਼ਨ ਲੈਣ ਨਿਆਗਰਾ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਅਮਰੀਕਾ ਜਾਣਗੇ, ਆ ਕੇ ਚਾਲੀ ਡਾਲੇ ਵਾਲੀ ਬੋਤਲ ਲੈ ਲੈਣਗੇ। ਕਈ ਮਹਾਤੜ ਹਾਲੇ ਵੀ 50 ਸਾਲ ਪਿਛੇ ਜਿਉਂਦੇ ਨੇ, ਅੱਗ ਬੁਝਾਊ ਯੰਤਰ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹੇ ਵੀ ਕਹਿਣਗੇ- 'ਸਿਗਰਟ ਨਾ ਬਾਲੀਂ, ਪਟਾਕਾ ਪੈ ਜੂ।' ਜਾਂ ਫਿਰ 'ਹੁਣ ਤਾਂ ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਬੋਰਡ ਪੰਜਾਬੀ 'ਚ ਲੁਆ 'ਤੇ ਹੁਣ ਤਾਂ ਫੋਟੋਆਂ ਦੇਖਣੀਆਂ ਛੱਡ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖ ਹੀ ਲਈਏ।' ਸਿਆਣੀ ਬੁੜ੍ਹੀ ਵਾਂਗ ਮੱਤ ਦੇਣਗੇ, 'ਜੇ ਘੁੱਟ ਲਾਓ, ਗੱਡੀ ਹੌਲੀ ਚਲਾਓ।' ਇਕ ਸੁਣਾਵੇ, 'ਭੋਲਿਆ, ਸਟੇਰਿੰਗ ਡੋਲਿਆ, ਆਰ. ਸੀ. ਐਮ. ਪੀ. ਵਾਲਾ ਬੜਾ ਸਾਊ, ਕੁਝ ਨਾ ਬੋਲਿਆ, ਲਾਈਸੈਂਸ ਖੋਹ ਲਿਆ।'
ਉਥੇ ਜਾ ਕੇ ਮੇਰੀ ਧਾਰਨਾ ਇਹ ਬਣੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਰੀ ਤੋਂ ਪਰਦਾ ਹਟਾਉਂਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਘਰ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਸੜਕਾਂ ਉਬਾਸੀ ਲੈਂਦੀਆਂ ਉਠ ਪੈਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਘਰੋਂ ਤੁਰਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਇਹ ਮੁਲਕ ਜਾਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜੇ ਇਹ ਛਤਰੀ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਹੀ ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਲਗਦਾ ਹੈ।
ਉਂਜ ਉਥੇ ਬਹੁਤੇ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਵੀ ਨੇ, ਜਿਹੜੇ ਪਿੰਡੋਂ ਉਡ ਕੇ 12 ਹਜ਼ਾਰ ਮੀਲ ਆ ਗਏ ਨੇ, ਪਰ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਲ ਹੀ ਚੁੱਕ ਲਿਆਏ ਨੇ ਤੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿਚ 12 ਸੂਤ ਦਾ ਵੀ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਇਹੀ ਪੁਆੜੇ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਹੈ।
ਆਪਣੇ ਇਸ ਛੋਟੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੌਰਾਨ ਪੱਕਾ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰ ਗਏ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ, ਚਿੰਤਾਵਾਂ, ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਦਰੇਵੇਂ ਵਰਗੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਬਾਰੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਰੂਪ ਲੈ ਲਿਆ। ਕੁਝ ਥਾਂਵਾਂ 'ਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਬਦਲੇ ਗਏ ਹਨ, ਬਹੁਤੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ 'ਤੇ ਸਹੀ ਹੀ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਹੰਢਾਏ ਹੋਏ ਪਲਾਂ ਅਤੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਆਸ ਹੈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲੱਗੇਗਾ।

ਕੂੰਜਾਂ : ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਡੋਰ